Η εσχάτη των ποινών

Του Χρίστου Γεωργούση

Συνάδελφος απ’ τα παλιά μού μετέφερε την απογοήτευσή της για τον τρόπο σκέψης μερικών νέων εκπαιδευτικών που καμιά φορά κατευθύνονται από υπερβάλλοντα ζήλο, μιμούμενοι τους δικούς τους αυστηρούς δασκάλους. Το να αξιολογείς και να «κόβεις» είναι μια εξουσία και αυτή θέλει γνώση και φρόνηση για να μην αποβαίνει σε βάρος των μαθητών.
Η εννιάχρονη εκπαίδευση είναι υποχρεωτική και δεν έχει νόημα να αφήνει κανείς τα παιδιά στην ίδια τάξη. Οι έρευνες δεν έδειξαν ότι γίνονται καλύτερα έτσι, ενώ απ’ την άλλη φορτώνονται ισοβίως την ψυχολογία της απόρριψης. Να μην καταδεχόμαστε να εκδικούμαστε γιατί ο μαθητής δεν θέλει, δεν μπορεί, δεν ενδιαφέρεται να μάθει. Αφού το ίδιο το Υπουργείο δεν κατάφερε να τολμήσει κάτι πιο πέρα απ’ αυτές τις συμβάσεις και να απορρίψει την εσχάτη των ποινών, ας τολμήσουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί. Μιλώ για το Γυμνάσιο, γιατί στο Δημοτικό έχει σταματήσει το φαινόμενο να επαναλαμβάνουν τα παιδιά την ίδια τάξη. Δεν θα ξεπεράσουν ποτέ αυτήν την καμπούρα στην πλάτη τους, αυτόν τον ψόγο, την καταδίκη αυτή μια επιπλέον χρονιά να ακούς πράγματα που μπορεί να μην σου ανοίγουν δρόμους.

Αυτά όλα είναι γνωστά και ξαναειπωμένα. Θα επιμείνω σε τρία θέματα.

α) Το πρώτο είναι ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε το δικαίωμα στο παιδί να μην ξέρει. Δεν χάθηκε ο κόσμος να μην γνωρίζει κάτι. Αν αυτό του χρειάζεται θα βρει χρόνο και τρόπο να το μάθει. Στη γνωστή ιστορία ο σοφός καθηγητής που τα ήξερε όλα και δεν είχε μάθει κολύμπι πνίγηκε όταν ανατράπηκε η βάρκα του. Πολλά παιδιά μαθαίνουν μετά το σχολείο εκείνα που τους εντυπωσιάζουν. Επομένως ο δάσκαλος πρέπει να μεταθέσει το κέντρο βάρους από την πληροφορία στον τρό-πους μάθησης. Είναι παραλογισμός και δεν οδηγεί πουθενά να τιμωρούμε επειδή ο μαθητής δεν ξέρει. Δεν μας νοιάζει που δεν έχει αυτή τη γνώση ή την άλλη, δεν θα το συνοδεύσει το ενδιαφέρον μας στα επόμενα χρόνια των σπουδών και της εργα-σίας. Θα χάσουμε την επαφή, δεν είναι παιδί μας και ας μην κρυβόμαστε ότι ενεργούμε δήθεν από ενδιαφέρον. Δεν θα ξαναρωτήσουμε για τον μαθητή ή τη μαθήτρια ποια μοίρα τους φύλαγε το μέλλον. Μας θυμώνει που δεν πειθάρχησε σε μας, το εκλαμβάνουμε ότι μας αγνόησε! Είναι οι μικρές εξουσίες που συχνά ζημιώνουν και τον εξουσιαστή και τον εξουσιαζόμενο.

β) Το δεύτερο είναι ότι η τιμωρία της επανάληψης της τάξης πέφτει δυσανάλογα βαριά στις πλάτες των παιδιών. Οι μεγάλοι επινόησαν ποινές για τα παιδιά ως ηλικία της εξουσίας. Ξύλο, κακή βαθμολογία, κατακραυγή και απομόνωση. Οι περισσότεροι της ηλικίας μου έφαγαν πολύ ξύλο (κι εγώ που γράφω τώρα!) από τους δασκάλους της εποχής. Ο ενήλικος κάνει πράξεις αισχρές, σκοτώνει, βιάζει, κλέβει και όμως βρίσκεται χώρος επιείκειας, δεν έχουμε παρά να δούμε τι γίνεται γύρω μας. Τα παιδιά υφίστανται συγκριτικά για την ηλικία τους ποινές που δεν τα σηκώνει η αντοχή τους και ιδιαίτερα αυτή της απόρριψης παραείναι βαριά για τις πλάτες τους. Το ξύλο καταργήθηκε, παραμένουν να φοβερίζουν άλλα συστήματα. Ο ηλικιωμένος θεολόγος με πλησίασε και μου εμπιστεύθηκε «μετάνιωσα που χτύπα-γα τα παιδιά», ήταν ωστόσο αργά.

γ) Το τρίτο είναι αυτό που δεν σκεφτόμαστε. Όταν απορρίπτεις ένα παιδί απ’ τα 300 ή τα 350, όλο το βάρος πέφτει στις δικές του πλάτες και θα του δημιουργήσει προβλήματα. Δεν είναι δυνατόν απ’ τα 350 παιδιά ένα μόνο να μην άξιζε να περάσει την τάξη, κάτι πήγε εδώ στραβά. Δεν είναι δικαιοσύνη να καταδικάζουμε έναν ως παρία, η ανεκτικότητα και η επιείκεια πρέπει να συμπεριλάβει και αυτόν. 

Η ευθύνη, είπαμε, βαρύνει το υπουργείο που δεν έχει ξεκαθαρίσει ότι στην υποχρεωτική εκπαίδευση κανείς δεν επαναλαμβάνει την τάξη. Απ’ την μεριά των δασκάλων η γνώση της ψυχολογίας των παιδιών (και όχι μόνο) είναι απ’ τα πιο καλά εφόδια στο λειτούργημά τους.