«Πας μη Πάριος βάρβαρος»

Του Γιώργου Ανδρεάδη

Πας μη Έλλην βάρβαρος και κατ’ επέκταση για μερικούς-μερικούς, ονόματα δε λέμε οικογένειες δε θίγουμε, πας μη Πάριος βάρβαρος.

Αυτή τη φράση την ακούσαμε και τη μάθαμε στο σχολείο. Ανάλογα με τις εποχές και την εσωτερική καλλιέργεια των δασκάλων, διευκρινίζονταν άλλοτε ότι η λέξη ‘βάρβαρος’ δεν έχει μειωτική χροιά, αλλά απλώς περιγράφει τον αλλόγλωσσο ή τον αλλοδαπό και άλλοτε δεν θεωρούνταν καμιά διευκρίνιση αναγκαία. Ποιος πρωτοείπε όμως το ρητό αυτό; Όπως προκύπτει από όλη την αρχαία ελληνική γραμματεία, μαζί και τη βυζαντινή, είναι απολύτως βεβαιωμένο ότι δεν υπάρχει πουθενά τέτοιο ρητό*. Απ’ ό,τι φαίνεται είναι πολύ μεταγενέστερη, της αρχαιοελληνικής εποχής, κατασκευή, ίσως και του 19ου αιώνα. Θεωρώ ότι αυτή η φράση είναι ιδιαίτερα επικίνδυνη ειδικότερα όταν πιστώνεται στην αρχαιοελληνική σκέψη των φιλοσόφων μας, η οποία ως άλλοθι μπορεί προσαρμοσμένη να χρησιμοποιηθεί εύκολα ως όχημα διάδοσης ακραίων ρατσιστικών απόψεων. Για παράδειγμα όψιμος πολιτικός της ακροδεξιάς έχει γράψει ομότιτλο βιβλίο (Πας μη Έλλην βάρβαρος), στο οποίο περήφανα παραθέτει τις αποκρουστικές απόψεις του.

Την παραφρασμένη ρήση, λοιπόν, την άκουσα από υψηλά ιστάμενο νεοφιλελεύθερο πολιτικό πρόσωπο, στο πλαίσιο μιας συνάντησης που συμμετείχα, ο οποίος λίγο πολύ μου είπε ότι ως μη Πάριος δεν έχω κανένα δικαίωμα να εκφέρω την άποψή μου για τους Πάριους.  

Η πλάκα είναι, πέρα από το ξεκάθαρο ρατσιστικό υπονοούμενό του, ότι ο συγκεκριμένος δε γνωρίζει ότι κατά το ήμισυ είμαι Παριανός καθότι η μητέρα μου είναι γεννημένη στην Πάρο και μεγαλωμένη από Παριανούς γονείς. Ούτε βέβαια μπορεί να αντιληφθεί πόσο σημαντικό είναι για κάποιον άνθρωπο να ζει κάπου από επιλογή και όχι από υποχρέωση ή ανάγκη. Και βέβαια, πολύ περισσότερο, δεν μπορεί να αντιληφθεί ότι τα πλούσια συναισθήματα που μπορεί να τρέφει κάποιος για κάποιον τόπο δεν είναι συνδεδεμένα με την καταγωγή ούτε χρειάζονται σοβινιστικές προϋποθέσεις για να είναι τέτοια.

Όμως όλα ετούτα δεν έχουν καμία σημασία, ούτε από πού είναι κάποιος, ούτε ποιο είναι το όνομά του, ούτε τα αξιώματά του. Ένας άνθρωπος ο οποίος είναι μαθημένος να αγαπά ελεύθερα είναι μαθημένος και να αγωνίζεται οπουδήποτε και για οτιδήποτε. Δυστυχώς ο πολιτικός νεοφιλελευθερισμός ούτε την ελευθερία πρεσβεύει ούτε τη διαφορετικότητα αποδέχεται. Ένας πολιτικός τέτοιας κοπής, πίσω από το προσωπείο του, φέρει ακμαίες εκείνες τις απόψεις και αντιδράσεις που είναι συνδεδεμένες με τον κομφορμισμό, τη λογοκρισία, το ρατσισμό και τελικά το φασισμό.

Εύχομαι ο συγκεκριμένος πολιτικός, υπέρμαχος της ρήσης «πας μη Πάριος βάρβαρος», να λειτούργησε λαθεμένα έτσι, επειδή απλά έχασε την ψυχραιμία του.    

*Πηγή: Νίκος Σαραντάκος